bookartia

«Η αυτοσυνείδησή μας δεν έχει για μορφή τον χώρο παρά μόνο τον χρόνο, γι' αυτό η σκέψη μας δεν προχωράει προς τρεις διαστάσεις, όπως η παρατήρησή μας, παρά μόνο προς μία, δηλαδή σε μια γραμμή χωρίς πλάτος και βάθος». Έτσι αρχίζει ο Σοπενχάουερ το κείμενό του «Οι ουσιαστικές ατέλειες της νόησης», και σε αυτό βλέπει την ουσιαστικότερη ατέλειά της.

Η νόηση επεξεργάζεται κάτι με τη σειρά, και, για να ασχοληθεί με το ένα, πρέπει να αφήσει τα άλλα απέξω. Η μια σκέψη φέρνει την άλλη. Κάτι που τώρα μας απασχολεί, πρέπει σύντομα να δώσει τη θέση του σε κάτι άλλο, και, αν δεν είναι ιδιαίτερης ζωτικής σημασίας, μπορεί να μην το ξαναβρούμε ποτέ. Σε αυτή την ατέλεια βασίζεται συχνά ο κερματισμός της πορείας της σκέψης μας και η αναπόφευκτη διασκόρπισή της.

Από τη μορφή του χρόνου και της απλής διάστασης της σειράς των παραστάσεων, με βάση την οποία η νόηση, για να αντιληφθεί ένα, πρέπει να αφήσει όλα τα άλλα να φύγουν, επακολουθεί, όπως ο κερματισμός της, επίσης και η λησμοσύνη της.
Στο κείμενό του «Περί μεγαλοφυΐας» βλέπει τη μεγαλοφυΐα σαν μια «αφύσικη» κατάσταση, σαν μια νόηση η οποία δεν έμεινε πιστή στον φυσικό της προορισμό, ο οποίος είναι να συλλαμβάνει τις σχέσεις των πραγμάτων προς τη βούληση.

Η νόηση του κανονικού ανθρώπου υποκινείται από τη βούληση και είναι στραμμένη στην εξυπηρέτηση των υποκειμενικών σκοπών του ατόμου η μεγαλοφυΐα, αντίθετα, συνίσταται σε μια υπερέχουσα νόηση, η οποία έχει αποκοπεί από τη βούληση και προσπαθεί με δική της ενέργεια να κατανοήσει τον αντικειμενικό κόσμο, δίχως ατομικό σκοπό, άσκοπα, μια αντιληπτική ικανότητα, δηλαδή, σημαντικά πιο εξελιγμένη από ό,τι απαιτεί η υπηρεσία στη βούληση, η οποία αποτελεί τον φυσικό προορισμό της νόησης. Διαφοροποιείται επίσης η μεγαλοφυΐα από το ταλέντο, και εξετάζονται και οι άλλες διάφορες διαβαθμίσεις της ευφυΐας.